स्केप्टीक डॉट कॉम

सातारा आकाशवाणीवरून प्रसारीत भाषणाचा तर्जुमा.

स्केप्टीक डॉट कॉम http://www.skeptic.com

डॉ.शंतनूअभ्यंकर

अज्ञाताचं,अद्भूताचं आणि भूताचं कुतूहल सगळ्यांनाच असतं. काटेकोरपणे अज्ञाताच्या शोधाला लागणाऱ्या, आणि अर्थात प्रसंगी आपली हार मान्य करण्याचं धैर्य असणारया  मंडळींना शास्त्रज्ञ म्हणतात. सर्व प्रश्नांची अंतिम उत्तरं आमच्याकडेच आहेत असा दावा करणारयांना भोंदू म्हणतात. आधुनिक युगात भोंदू मंडळी विज्ञानाची भाषा बोलतात!! पण विनम्र विज्ञानाची, वैज्ञानिकांची आणि वैज्ञानिक विचारसरणीची आरती गाणारी आणि भोंदू, फसव्या, खोट्या अशा छद्म्मविज्ञानाचा पर्दाफाश करणारी, भन्नाट वेबसाईट म्हणजे http://www.skeptic.com

अफलातून वल्गनांना लगाम, क्रांतिकारी कल्पनांना आणि विज्ञानाला सलाम अशी मूळ भूमिकाच आहे इथली. मुळात skeptic या शब्दाचा अर्थच मुळी शंकेखोर असा आहे. प्रश्न उप[स्थित करणं, शंका घेण, सर्वमान्य तत्वांची फेरमांडणी करून नवीन  काही गवसतंय का ते पहाणं, हा मुळी विज्ञानाचा पाया आहे. त्यामुळे skeptic हे नाव समर्पकच म्हटलं पाहिजे.

या साईटवरून आपल्याला ई-स्केप्टीक या नियतकालिकाचं सभासदत्व घेता येतं. सिडी मासिकं, पुस्तकं वगैरे खरेदी करता येतात. स्केप्टीकतर्फे होणाऱ्या विविध कार्यक्रमांची माहितीही मिळते. काही गाजलेल्या व्याख्यानांच्या/कार्यक्रमांच्या ध्वनीचित्रफीती ऑनलाईन ऐकायचीही सोय आहे. आपली मतेही अर्थातच आपण साईटकर्त्यांना कळवू शकतो.

मायकल शरमर हे उत्क्रांतीशास्त्राचे जगप्रसिध्द अभ्यासक, प्रचारक, प्रसारक, लेखक, व्याख्याते हेच साईटकर्ते आहेत. उत्क्रांतीशास्त्रासाठी प्रचारक आणि प्रसारक असावे लागतात हे वाचून तुम्हाला जरा आश्चर्य वाटेल, पण हे खरं आहे. या साईटवरची बरीचशी पानं उत्क्रांतिवादाचं समर्थन करण्यात आणि मुख्यत्वे विरुद्ध मताचं खंडन करण्यात खर्ची पडली आहेत. युरोप अमेरिकेमध्ये उत्क्रांतीवादाला कडवा विरोध करणारे आणि बायबलमधील विश्वनिर्मिती हेच अंतिम सत्य मानणारे अनेक धर्मांध लोक आहेत. तिथल्या राजकारणात, समाजकारणात याचं मोठं प्रस्थ आहे आणि आपल्या दाव्याच्या पुष्टर्थ्य ही मंडळी वेळोवेळी (त्यांच्यामते शास्त्रीय असे) पुरावे सादर करत असतात. या अशा तथाकथित शास्त्रीय पुराव्यातील पोकळपणा दाखवणारे अनेक लेख या संकेतस्थळावर वाचता येतात. अमेरिकेत शाळांमध्ये उत्क्रांतिवाद शिकवावा की नाही असा एक वाद तिथे कायम खदखदत असतो. एकदा शाळांमध्ये हे असलं पाखंडी उत्क्रांतीशास्त्रं शिकवलं जाऊ नये असा फतवा तिथल्या शाळा बोर्डाने काढला. झालं, एकच खळबळ माजली. शास्त्रज्ञ मंडळी आणि चर्चची शास्त्री मंडळी यांची चांगलीच जुंपली. शेवटी प्रकरण कोर्टात गेलं. प्रसारमाध्यमांना चांगलंच खाद्य मिळालं. संपूर्ण जीवसृष्टी ही प्राथमिक अवस्थेतल्या सजीवांपासून सावकाश पणे उत्क्रांत  होत आली आहे. या उत्क्रांतीसाठी अनेक घटक कारणीभूत आहेत. आजची सजीवांची विविधता हा उत्क्रांतीचाच एक भाग आहे आणि माणूस हा देखील एक प्राणीच असून या उत्क्रांतीचंच फलित आहे असा उत्क्रांतीवाद्यांचा दावा. तर अगदी प्रथमावस्थेतील प्राण्यात देखील अत्यंत गुंतागुंतीची जैवरासायनिक रचना असते. केवळ चार रसायनं अपघतानं एकत्र आली म्हणून ते रेणू जीव धरू शकत नाहीत. तेव्हा सजीवांची उपज ही कोण्या बुद्धिवान निर्मिकानं केलेली करामत आहे असं विरोधी पक्षाचं म्हणणं. ही मंडळी यासाठी मोठा मासलेवाईक दाखला देतात. समजा एखाद्या जंबोजेटचे सारे भाग सुटे करून एखाद्या आवारात ठेवले आणि चक्रीवादळासरशी ते एकत्र येऊन जम्बोजेट बनलं असं कुणी सांगितलं तर ते विश्वसनीय वाटेल का? जम्बोजेट सारखी गुंतागुंतीची रचना केवळ वाऱ्यानं घडू शकेल का? निर्मितीवाद्यांचं म्हणणं असं, की वादळानं जम्बोजेट बनणं जसं असंभवनीय आहे, तद्वतच उत्क्रांतीनं सजीवांची निर्मितीही असंभवनीय आहे.

मात्र उत्क्रांतीवाद्यांच्या मते हा सारा त्यांच्या म्हणण्याचा शुद्ध विपर्यास आहे. आलं वारं आणि झालं जम्बोजेट तयार, असा मुळी युक्तीवादच नाहीये. पृथ्वीचं काही कोटी वर्षं असलेलं वय, त्या काळातले भूकवचातले आणि वातावरणातले बदल, प्रयोगशाळेत निर्माण करता आलेली अमिनोआम्ल, ठिकठिकाणी सापडलेले जीवाश्म आणि अव्याहतपणे तयार होणाऱ्या आणि बदलाशी जुळवून न घेता आल्यामुळे नष्ट होणाऱ्या प्रजाती हा सारा उत्क्रांतीच्या बाजुनेचा सज्जड पुरावा आहे. बरीच भवतीनभवती झाल्यावर कोर्टाने अखेर उत्क्रांतीवाद्यांच्या बाजूने निकाल दिला. या साऱ्या प्रकरणाची सविस्तर चर्चा या साईटवर आहे. मोठी रंजक आहे ही चर्चा. धर्मवाद्यांनी केलेली अचाट आणि अफाट विधानं वाचून खूप बरं वाटतं. बरं अशासाठी की झापडबंद विचार करण्याचा मक्ता काही निव्वळ भारतीयांकडे नाही, त्यात थोडे अमेरिकनही आहेत, ही ती सुखद जाणीव.